سید مهدی حسینی نیا؛ کریم حاجی زاده باستانی؛ حبیب شهبازی شیران؛ رضا رضالو
چکیده
شهر اردبیل به واسطه موقعیت خاص جغرافیایی و استراتژیکی، در قرون اولیه اسلامی به عنوان چهارراه ارتباطی و مهمترین شهر بلاد آذربایجان در مبادلات اقتصادی، سیاسی و فرهنگی در متون تاریخی و جغرافیایی یاد شده ...
بیشتر
شهر اردبیل به واسطه موقعیت خاص جغرافیایی و استراتژیکی، در قرون اولیه اسلامی به عنوان چهارراه ارتباطی و مهمترین شهر بلاد آذربایجان در مبادلات اقتصادی، سیاسی و فرهنگی در متون تاریخی و جغرافیایی یاد شده است. وجود تنوع در زیست‌بوم منطقه و همچنین شرایط موئلفه‌‌های فضای مکانی، تأثیری شگرف بر بقاء و توسعه شهر بر جای نهاده بود که در این مقاله به بررسی و تحلیل عواملی که این شرایط برتر را ایجاد کرده، می‌پردازیم. سوال اصلی این است چه متغیرهای جغرافیایی بر بقاء و توسعه و افول شهر در قرون اولیه اسلامی تا پایان دوران صفوی اثر گذاشته است؟ فرضیات این پژوهش، با استناد به یافته‌های منابع تاریخی و جغرافیایی و سپس تحلیل و استدلال بر پایه نظریه بوم شناسی«کنت وات» صورت گرفته و نقش پنج متغیر: ماده، انرژی، تنوع، فضا و زمان در فازهای بقاء -توسعه و افول شهر مطالعه شده است. براساس می‌توان گفت در سده‌های اولیه اسلامی این شهر به عنوان اولین و مهمترین شهر ایالت آذربایجان مطرح شده بود. منابع آب، انرژی و موارد انسان ساخت، شکل‌گیری آن را در قرون اولیه دوران اسلامی در پی‌داشت. پس از حمله گرجیان و مغولان، این شهر تا حدی رونق گذشته را از دست داد. اما در دوره صفویه به واسطه اهمیت مجموعه آرامگاهی شیخ صفی برای پادشاهان این دوره، مجددا رونق گذشته را بازیافت که این موضوع با انباشت ثروت از طریق احیای دوباره مسیرهای ارتباطی و جمع آوری موقوفات برای این بقعه از نقاط مختلف در مقیاس منطقه‌ای و برون منطقه‌ای میسر گردید
